Πώς ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού βοηθά στη σωστή επιλογή επαγγέλματος με βάση δεδομένα, δεξιότητες και αγορά εργασίας

Η επιλογή επαγγέλματος δεν υπήρξε πάντοτε τόσο σύνθετη όσο σήμερα. Για πολλές δεκαετίες, η κυρίαρχη αντίληψη συνέδεε άμεσα τις σπουδές με μια συγκεκριμένη επαγγελματική πορεία, δημιουργώντας την προσδοκία ότι ένα «καλό» πτυχίο οδηγεί σχεδόν αυτόματα σε μια ασφαλή και προβλέψιμη σταδιοδρομία. Ωστόσο, η πραγματικότητα της σύγχρονης αγοράς εργασίας δείχνει ότι αυτό το γραμμικό μοντέλο απομακρύνεται σταθερά από την καθημερινή εμπειρία εργαζομένων και εργοδοτών. Οι αλλαγές στην οργάνωση της εργασίας, η ταχύτατη ανάπτυξη της τεχνολογίας και η μεταβολή των δεξιοτήτων που ζητά η αγορά καθιστούν την επιλογή επαγγέλματος μια διαδικασία που απαιτεί περισσότερα από απλή πληροφόρηση. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος του συμβούλου επαγγελματικού προσανατολισμού αναδεικνύεται ως κρίσιμος, όχι επειδή οι άνθρωποι αδυνατούν να αποφασίσουν, αλλά επειδή οι επιλογές τους καλούνται πλέον να γίνουν μέσα σε ένα περιβάλλον αυξημένης πολυπλοκότητας.

Σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα της EMPLOY EDU – Σύμβουλοι Εκπαίδευσης & Σταδιοδρομίας, ο επαγγελματικός προσανατολισμός αποτελεί μια οργανωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη διαδικασία που βοηθά το άτομο να κατανοήσει τόσο τον εαυτό του όσο και το πλαίσιο μέσα στο οποίο καλείται να χαράξει τη σταδιοδρομία του.

Η επιλογή επαγγέλματος σε μια μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας

Η αγορά εργασίας μεταβάλλεται διαρκώς, όχι μόνο σε επίπεδο επαγγελμάτων αλλά και στον τρόπο με τον οποίο αυτά ασκούνται. Ρόλοι που στο παρελθόν θεωρούνταν σταθεροί επαναπροσδιορίζονται, ενώ νέες ειδικότητες αναδύονται στη διασταύρωση διαφορετικών επιστημονικών πεδίων. Παράλληλα, η τεχνολογία και η Τεχνητή Νοημοσύνη επηρεάζουν τις απαιτήσεις δεξιοτήτων σε σχεδόν όλους τους κλάδους.

Μελέτες του World Economic Forum επισημαίνουν ότι οι δεξιότητες των εργαζομένων μεταβάλλονται ταχύτερα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα, γεγονός που καθιστά τη σταδιοδρομία λιγότερο προβλέψιμη. Σε αυτό το περιβάλλον, η επιλογή επαγγέλματος δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά σε τίτλους σπουδών ή σε πρόσκαιρες τάσεις, αλλά απαιτεί κατανόηση των ευρύτερων εξελίξεων της αγοράς εργασίας.

Συγκεκριμένα, η Διυπηρεσιακή Ομάδα Εργασίας για τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό (WGCG) –στην οποία συμμετέχουν οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το CEDEFOP, ο ΟΟΣΑ και η UNESCO– τονίζει ότι «η συμβουλευτική σταδιοδρομίας είναι ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση της αλλαγής στην εκπαίδευση και την αγορά εργασίας, όπως ο αντίκτυπος της ψηφιοποίησης, η τεχνητή νοημοσύνη, η κλιματική αλλαγή και η δημογραφική γήρανση». Αυτή η μεταμόρφωση του κόσμου της εργασίας, ειδικά από την ψηφιοποίηση και την πράσινη μετάβαση, έχει αυξήσει κατακόρυφα την ανάγκη για επαγγελματικό προσανατολισμό.

Ο ρόλος του συμβούλου επαγγελματικού προσανατολισμού

Ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο άτομο, το εκπαιδευτικό σύστημα και την αγορά εργασίας. Ο ρόλος του δεν είναι να υποδείξει «το σωστό επάγγελμα», αλλά να υποστηρίξει το άτομο στη διαδικασία κατανόησης των προσωπικών του χαρακτηριστικών και της σύνδεσής τους με ρεαλιστικές επαγγελματικές επιλογές.

Σύμφωνα με μελέτες του ΟΟΣΑ και της CEDEFOP, η ποιοτική επαγγελματική καθοδήγηση συμβάλλει στη μείωση λανθασμένων εκπαιδευτικών επιλογών και στη βελτίωση της μετάβασης από την εκπαίδευση στην απασχόληση. Επιπλέον, «είναι κρίσιμη για τις ομαλές μεταβάσεις των ανθρώπων καθώς κάνουν επιλογές σχετικά με την εκπαίδευση και την κατάρτιση και για την κινητικότητα στην αγορά εργασίας». Ο σύμβουλος αξιοποιεί επιστημονικά εργαλεία, ανάλυση δεδομένων και γνώση της αγοράς εργασίας, ώστε η απόφαση να βασίζεται σε τεκμηριωμένα κριτήρια και όχι σε υποθέσεις ή κοινωνικές πιέσεις.

Γιατί δεν αρκεί η πληροφόρηση

Στην εποχή της εύκολης πρόσβασης στην πληροφορία, συχνά δημιουργείται η εντύπωση ότι η επιλογή επαγγέλματος μπορεί να βασιστεί αποκλειστικά σε διαδικτυακές πηγές. Ωστόσο, έρευνες του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι η υπερ-πληροφόρηση χωρίς ερμηνεία οδηγεί συχνά σε σύγχυση και αναβλητικότητα στη λήψη αποφάσεων. Όπως αναφέρεται ρητά στην έκθεση του ΟΟΣΑ για τον επαγγελματικό προσανατολισμό ενηλίκων, «οι πληροφορίες, αν και απαραίτητες, δεν επαρκούν». «Ουσιαστικά, οι άνθρωποι χρειάζονται βοήθεια για να αναγνωρίσουν τις δεξιότητές τους, να κατανοήσουν πώς συνδέονται οι πληροφορίες με την κατάστασή τους και να λάβουν αποφάσεις». Αυτό που διαφοροποιεί τον επαγγελματικό προσανατολισμό είναι η ικανότητα σύνθεσης των δεδομένων σε σχέση με το άτομο. Ο σύμβουλος μεταφράζει τις γενικές πληροφορίες της αγοράς εργασίας σε εξατομικευμένες επιλογές, λαμβάνοντας υπόψη δεξιότητες, ενδιαφέροντα και προσωπικές προτεραιότητες. Ο ρόλος του παρόχου καθοδήγησης «δεν είναι απλώς να παρέχει πληροφορίες, αλλά να βοηθά τα άτομα να αναπτύξουν τις “δεξιότητες διαχείρισης σταδιοδρομίας” που χρειάζονται για να διαχειριστούν τη σταδιοδρομία τους δια βίου».

Εκπαίδευση, δεξιότητες και μη γραμμικές σταδιοδρομίες

Η σύγχρονη σταδιοδρομία χαρακτηρίζεται ολοένα και περισσότερο από μη γραμμικές διαδρομές. Ένα πτυχίο δεν οδηγεί απαραίτητα σε ένα και μόνο επάγγελμα, ενώ οι επαγγελματικές μεταβάσεις αποτελούν πλέον συνηθισμένο φαινόμενο. Μελέτες της UNESCO και του McKinsey Global Institute αναδεικνύουν τη σημασία της δια βίου μάθησης και της ανάπτυξης μεταφερόμενων δεξιοτήτων. Σε αυτό το πλαίσιο, το ΟΟΣΑ σημειώνει ότι «οι σταδιοδρομίες γίνονται όλο και περισσότερο μη γραμμικές». Ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού βοηθά το άτομο να κατανοήσει ότι οι σπουδές αποτελούν ένα σημαντικό αλλά όχι αποκλειστικό κεφάλαιο της επαγγελματικής πορείας, ενθαρρύνοντάς το να «αναλάβει την ευθύνη για τη σταδιοδρομία [του], εξοπλίζοντάς [το] με τις δεξιότητες διαχείρισης σταδιοδρομίας». Η επιτυχημένη σταδιοδρομία διαμορφώνεται από ένα ευρύτερο πλέγμα δεξιοτήτων, εμπειριών και επιλογών που εξελίσσονται στον χρόνο.

Κοινωνικές προσδοκίες και λήψη αποφάσεων

Οι επαγγελματικές επιλογές συχνά επηρεάζονται από κοινωνικές και οικογενειακές προσδοκίες, οι οποίες δεν συμβαδίζουν πάντα με τα προσωπικά χαρακτηριστικά του ατόμου. Έρευνες δείχνουν ότι η πίεση για «ασφαλείς» ή «κοινωνικά αποδεκτές» επιλογές μπορεί να οδηγήσει σε επαγγελματική δυσαρέσκεια και αλλαγή πορείας σε μεταγενέστερο στάδιο. Ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού λειτουργεί με επιστημονική ουδετερότητα, υποστηρίζοντας το άτομο να διαχωρίσει τις εξωτερικές επιρροές από τις προσωπικές του ανάγκες και στόχους, ώστε να είναι σε θέση να λαμβάνει «τεκμηριωμένες αποφάσεις».

Η αξία της έγκυρης και τεκμηριωμένης πληροφόρησης

Η έγκυρη πληροφόρηση αποτελεί βασικό πυλώνα της διαδικασίας επαγγελματικού προσανατολισμού. Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, η κατανόηση της ζήτησης επαγγελμάτων, των απαιτούμενων δεξιοτήτων και των επαγγελματικών δικαιωμάτων συμβάλλει στη μείωση λανθασμένων προσδοκιών. Ο σύμβουλος δεν περιορίζεται στην παράθεση στοιχείων, αλλά βοηθά το άτομο να τα αξιολογήσει κριτικά και να τα εντάξει σε ένα ρεαλιστικό πλάνο σταδιοδρομίας.

Ο ανθρώπινος ρόλος στην εποχή της τεχνολογίας

Παρότι τα ψηφιακά εργαλεία και οι τεχνολογικές εφαρμογές υποστηρίζουν τη διαδικασία πληροφόρησης, διεθνείς οργανισμοί συμφωνούν ότι δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την ανθρώπινη κρίση. Ο επαγγελματικός προσανατολισμός απαιτεί κατανόηση, εμπειρία και ενσυναίσθηση, στοιχεία που παραμένουν κατεξοχήν ανθρώπινα.

Η προσέγγιση στην Employ Edu Σύμβουλοι Εκπαίδευσης & Σταδιοδρομίας

Έχοντας αξιολογήσει σε βάθος τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης αγοράς εργασίας και μεταφέροντας αυτή τη γνώση στη συμβουλευτική διαδικασία, στην EMPLOY EDU – Σύμβουλοι Εκπαίδευσης & Σταδιοδρομίας αρχικά επιδιώκουμε να σκιαγραφήσουμε με ακρίβεια το προφίλ του συμβουλευομένου. Η διαδικασία δεν ξεκινά από τις σχολές ή τα επαγγέλματα, αλλά από τον ίδιο τον άνθρωπο.

Μέσα από στοχευμένες ερωτήσεις που τροφοδοτούν μια ουσιαστική και εποικοδομητική συζήτηση, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση επιστημονικά αξιόπιστων ψυχομετρικών εργαλείων, όπως το Advisor, αναδεικνύονται οι κλίσεις, τα ενδιαφέροντα, οι επιθυμίες και τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου. Τα στοιχεία αυτά δεν εξετάζονται αποσπασματικά, αλλά συσχετίζονται με επιστημονικά πεδία, επαγγελματικά περιβάλλοντα και πραγματικές συνθήκες της αγοράς εργασίας.

Στο επόμενο στάδιο της συμβουλευτικής διαδικασίας χαράσσονται οι πιθανές διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει ο συμβουλευόμενος. Οι διαδρομές αυτές δεν παρουσιάζονται ως «σωστές» ή «λάθος» επιλογές, αλλά ως εναλλακτικά σενάρια σταδιοδρομίας, με κοινή πυξίδα την ικανοποίηση των προσωπικών επιδιώξεων μέσα σε ένα ρεαλιστικό και βιώσιμο πλαίσιο.

Καθοριστικό ρόλο σε αυτό το σημείο διαδραματίζει η αναγνώριση των επαγγελματικών αξιών, με τη βοήθεια του ψυχομετρικού εργαλείου Value, καθώς οι αξίες αποτυπώνουν τα βαθύτερα κίνητρα που καθοδηγούν τις επαγγελματικές επιλογές και τη δέσμευση ενός ατόμου στους στόχους του. Η κατανόησή τους συμβάλλει ουσιαστικά στη λήψη αποφάσεων που δεν περιορίζονται στη βραχυπρόθεσμη αποκατάσταση, αλλά στη μακροπρόθεσμη επαγγελματική ικανοποίηση.

Στο τέλος της διαδικασίας, ο έγκυρος επαγγελματικός προσανατολισμός δεν αποτυπώνεται ως μία και μοναδική απάντηση στο ερώτημα «τι να σπουδάσω ή τι επάγγελμα να ακολουθήσω», αλλά ως ένα σαφές πλαίσιο κατανόησης του εαυτού, των δυνατοτήτων και των επιλογών του ατόμου μέσα σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας.

Συμπέρασμα

Η επιλογή σπουδών και επαγγέλματος στη σύγχρονη αγορά εργασίας δεν αποτελεί μια εφάπαξ απόφαση με προκαθορισμένη εξέλιξη, αλλά μια δυναμική διαδικασία που επηρεάζεται από τις μεταβολές της οικονομίας, των επαγγελμάτων και των προσωπικών χαρακτηριστικών του ατόμου. Η αποδυνάμωση της γραμμικής σύνδεσης πτυχίου και επαγγέλματος καθιστά αναγκαία μια ολιστική και ευέλικτη προσέγγιση στον επαγγελματικό σχεδιασμό.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού λειτουργεί ως επιστημονικός και ανθρώπινος διαμεσολαβητής ανάμεσα στο άτομο και τις πραγματικές απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Ο ρόλος του δεν περιορίζεται στην παροχή πληροφόρησης για σχολές και επαγγέλματα, αλλά εστιάζει στη διερεύνηση κλίσεων, δεξιοτήτων και αξιών και στη σύνδεσή τους με ρεαλιστικά και βιώσιμα σενάρια σταδιοδρομίας.

Όπως καταδεικνύουν σύγχρονες μελέτες για την απασχολησιμότητα και το μέλλον της εργασίας, η επαγγελματική πορεία δεν θεμελιώνεται σε έναν τίτλο σπουδών ή σε μία «σωστή» επιλογή, αλλά στη συνεχή ανάπτυξη δεξιοτήτων, στην προσαρμοστικότητα και στη συνειδητή λήψη αποφάσεων. Ο έγκυρος επαγγελματικός προσανατολισμός δεν προσφέρει έτοιμες λύσεις, αλλά τα αναγκαία εργαλεία κατανόησης και σχεδιασμού μιας πορείας που μπορεί να αντέξει στον χρόνο.

Τελικά, η αξία της συμβουλευτικής διαδικασίας έγκειται στο ότι βοηθά το άτομο να τοποθετηθεί ενεργά απέναντι στο μέλλον της εργασίας, αντιλαμβανόμενο τη σταδιοδρομία όχι ως προκαθορισμένο μονοπάτι, αλλά ως μια εξελισσόμενη διαδρομή επιλογών, προσαρμογών και επαναπροσδιορισμών.

Πηγές:
– Dondi, M., Klier, J., Panier, F., & Schubert, J. (2021, 25 Ιουνίου). Defining the skills citizens will need in the future world of work. McKinsey & Company. https://www.mckinsey.com/industries/public-sector/our-insights/defining-the-skills-citizens-will-need-in-the-future-world-of-work
– Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ETF), Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP), Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD), & Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO). (2021). Επένδυση στον επαγγελματικό προσανατολισμό (Αναθεωρημένη έκδοση).
– Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD). (2021). Αποκτώντας τις σωστές δεξιότητες: Επαγγελματικός προσανατολισμός για ενήλικες σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο εργασίας. (Τίτλος πρωτοτύπου: Getting Skills Right: Career guidance for adults in a changing world of work).
– Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (World Economic Forum). (2025). Future of Jobs Report 2025 (Insight Report).

Αγγουράς Γιώργος, Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού της EMPLOY EDU Σύμβουλοι Εκπαίδευσης & Σταδιοδρομίας